Dzieła sztucznej inteligencji – do kogo należy prawo autorskie? Prawo autorskie jest dziedziną, która reguluje prawa i obowiązki twórców dzieł i ich użytkowników. Wraz z rozwojem sztucznej inteligencji oraz programów komputerowych pojawiają się nowe wyzwania. Jednym z nich jest na pewno kwestia praw autorskich do dzieł, które powstają dzięki wykorzystaniu sztucznej inteligencji. Bowiem, coraz większa ilość twórców korzysta z programów typu Midjourney, OpenAI DALL-E.
W niniejszym artykule skupimy się na tym, jak prawo autorskie odnosi się do prac tworzonych przez sztuczną inteligencję. Omówię kilka ciekawych spraw dotyczących tej tematyki.
Postaw mi wirtualną kawę za ten artykuł jeśli cenisz sobie treści, które dla Ciebie tworzę KLIKNIJ TUTAJ!
Czym jest sztuczna inteligencja?
Sztuczna inteligencja (AI, Artificial Intelligence) – to system, który pozwala na wykonanie zadań, które wymagają procesu uczenia się. System uwzględniania nowe okoliczności w trakcie rozwiązywania problemów oraz interakcji z otoczeniem. AI można definiować, jako zbiór algorytmów, które pozwalają na automatyczne rozwiązywanie problemów bez konieczności jawnego programowania każdego kroku. AI jest zdolna do przetwarzania dużych ilości danych i wykrywania wzorców. Podejmuje także decyzje na podstawie tych wzorców (T.Zalewski, Definicja sztucznej inteligencji, prawo sztucznej Inteligencji, red. L.Lai, M. Świerczyński, Warszawa 2020 s.14.) AI może działać autonomicznie – może podejmować decyzje bez interakcji z ludźmi, ale może również wchodzić w interakcję z otoczeniem. AI działa na podstawie informacji otrzymanych z różnych źródeł i podejmuje decyzje na podstawie tych informacji.
Próbę zdefiniowania sztucznej inteligencji podjęła również międzynarodowa Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, w Recommendation of the Council on Artificial Intelligence. Sztuczna inteligencja to „system oparty na maszynie, który może, dla określonego zestawu celów określonego przez człowieka: przewidywać, rekomendować lub podejmować decyzje wpływające na środowisko rzeczywiste lub wirtualne”. Warto dodać, że Unia Europejska podjęła także prace nad ustawą dotyczącą sztucznej inteligencji (EU Artificial Intelligence Act). Pod koniec listopada 2022 roku, Rada UE zatwierdziła wstępną wersję proponowanej ustawy. Na tym etapie istniało jednak dużo różnic w zakresie definiowania systemów AI oraz problemów w zdefiniowaniu autonomii. Ponadto, tekst proponowanej ustawy obejmuje zakazane praktyki sztucznej inteligencji. Kolejnym etapem prac będzie głosowanie w Parlamencie Europejskim. Nie wiadomo jednak, kiedy przyjmą ostateczną wersję EU Artificial Intelligence Act. Parlament Europejski ma sfinalizować swoje stanowisko w tej sprawie do maja 2023. Wtedy rozpocznie negocjacje z Radą UE i Komisją w ramach tzw. trilogów.
Utwór w prawie autorskim a sztuczna inteligencja
Zagadnienie sztucznej inteligencji pojawiało się głównie w kontekście filmów, czy książek fantastycznych. Dziś towarzyszy nam ono w codziennym życiu, w większym lub mniejszym stopniu. Z uwagi na wzrost popularności korzystania z programów typu Midjourney, czy DALL-E, pojawia się coraz więcej pytań. Komu przysługują prawa autorskie co do treści wytworzonych z udziałem narzędzi opartych na AI?
W kontekście polskiego prawa, zgodnie z Ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych ochronie podlegają utwory. Zgodnie z art. 1 ust. 1 owej ustawy, przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Ochroną prawa autorskiego można objąć tylko taką pracę, która posiada indywidualność wynikającą z osobowości jej twórcy. Właśnie ta cecha, określana jako piętno osobowości autora, pozwala na uznawanie danego dzieła za chronione prawem autorskim. W przypadku, gdy autorem pracy jest sztuczna inteligencja, kwestia ochrony praw autorskich jest bardziej skomplikowana. Wymaga uwzględnienia kilku czynników, takich jak rola i wkład człowieka w proces tworzenia danego dzieła.
Zwrócił na to uwagę również Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 12.09.2019 r. W sprawie Cofemel – Sociedade de Vestuário SA v. G-Star Raw CV.
“Aby przedmiot można było uznać za oryginalny, konieczne i zarazem wystarczające jest to, by stanowił on odzwierciedlenie osobowości autora, przejawiające się w jego swobodnych i twórczych wyborach (…). W przypadku gdy wykonanie przedmiotu jest uwarunkowane względami technicznymi, zasadami lub ograniczeniami, które nie pozostawiają miejsca na swobodę twórczą, przedmiotu tego nie można postrzegać jako wykazujący oryginalność niezbędną do uznania go za utwór (…). Okoliczność, iż dany wzór wywołuje efekt estetyczny, nie pozwala sama w sobie na ustalenie czy wzór ten stanowi twórczość intelektualną odzwierciedlającą swobodę wyboru i osobowość jego autora, przez co mógłby spełnić wymóg oryginalności” (C-683/17, ECLI:EU:C:2019:721, pkt 30, 31, 54).
Sztuczna inteligencja jako autor prac
W przypadku sztucznej inteligencji, autorstwo dzieła bywa często niejednoznaczne. Prace sztucznej inteligencji tak jak wspomnieliśmy wcześniej, mogą powstawać w sposób automatyczny lub z udziałem ludzi. Trudno jest wówczas określić, kto jest właściwym autorem dzieła. W naszym systemie prawnym, praca którą stworzyła wyłącznie sztuczna inteligencja, nie będzie przedmiotem ochrony praw autorskich. Dzieje się tak dlatego, że utworem będzie jedynie rezultat twórczej pracy danego człowieka. W omawianym przypadku, człowiek celowo i świadomie przyczynia się do nadania konkretnemu wytworowi sztucznej inteligencji określonej właściwości, która podlega ochronie na mocy prawa autorskiego.
Natomiast, jeśli sztuczna inteligencja przetwarza uprzednio istniejącą fotografię lub jej fragmenty bez udziału człowieka, to w wyniku tego procesu praca nie jest utworem, ani utworem zależnym zgodnie z przepisami prawa autorskiego. Może to jednak być wytwór, który do swojej eksploatacji będzie potrzebować zgody podmiotu prawa autorskiego do pierwotnego, oryginalnego utworu.
Na przykład, jeśli korzystanie z wytworu sztucznej inteligencji wiąże się z jednoczesnym wykorzystaniem chronionego utworu, który był wyjściowym dla stworzenia wytworu sztucznej inteligencji, to może być konieczna zgoda właściciela praw autorskich do oryginalnego utworu.
W doktrynie istnieją również odmienne poglądy. Zdaniem autora, sztuczna inteligencja jest niczym innym jak narzędziem, dzięki któremu można stworzyć dzieło (A. Konieczna, Problematyka sztucznej inteligencji w świetle prawa autorskiego, ZNUJ. PPWI 2019, nr 4, s. 104-116). To człowiek, decyduje o tym, co sztuczna inteligencja tworzy np. poprzez wydawanie poleceń. Wtedy też postrzegamy go, jako autora, nawet w sytuacji, gdy nie odgrywa aktywnej roli w tworzeniu pracy.
Warto pamiętać, że w przeciwieństwie do ludzi, maszyny nie mają zdolności prawnej. Stąd też, ich działań nie można uznać za wytwór indywidualnej osobowości. Nie mogą one stać się podmiotem praw autorskich w odniesieniu do wytworzonych przez siebie rezultatów. Takie stanowisko zajęła również Komisja Rewizyjna w USA (USA Copyright Office). Komisja ta nie chciała zarejestrować obrazu utworzonego przez sztuczną inteligencję Midjourney.
Ku przestrodze – Warto jednak wspomnieć, że obecnie są tworzone programy, dzięki którym AI będzie samo wskazywało nawet fragmenty swoich prac u innych artystów.
ZAPYTAJ SIĘ O DOSTĘPNE OBRAZY I ZAINWESTUJ JUŻ DZIŚ. NAPISZ DO MNIE
